- Odbiorcy
- Klucze
- Autor
Projekt badawczy ukazujący postrzeganie sztuki w Dolinie Nilu oraz dający nowe spojrzenie na rozwój kultu apostołów na tym obszarze, porównanie tradycji nubijskiej i egipskiej.
Cel projektu/badań
Celem badań było ustalenie, czy na podstawie zachowanych malowideł ściennych i inskrypcji pochodzących z terenu Egiptu można określić imiona apostołów wchodzących do grupy dwunastu uczniów Chrystusa. Teoretycznie do grona apostołów zaliczać powinno się tych uczniów Chrystusa, którzy zostali przez niego wybrani, jednak ze względu na kult Pawła w Rzymie już w najwcześniejszych scenach apsydowych, datowanych na koniec IV wieku, umieszczano go wśród kolegium apostolskiego. Paweł nawrócił się dopiero po Zmartwychwstaniu, ale został włączony także do liturgii rzymskiej. Taki skład grona „Dwunastu” został przejęty w Bizancjum i rozprzestrzenił się na Wschodzie i Zachodzie. Badania kierowniczki projektu w Nubii (na południe od pierwszej katarakty na Nilu) wykazały, iż zarówno w tekstach, jak i malowidłach nubijskich Paweł w ogóle nie występuje. Jest to temat szerszych studiów kierowniczki projektu.
Celem zadania realizowanego w ramach grantu Miniatura 1 były badania nad kolegium apostolskim w Egipcie oraz i porównanie tradycji nubijskiej oraz egipskiej zarówno w oparciu o teksty źródłowe i publikacje, jak i przede wszystkim badania terenowe i opisanie zabytków in situ podczas miesięcznego wyjazdu do Egiptu.
Metoda badawcza
Metoda badawcza polegała na zastosowaniu dokładnych opisów zabytków, sporządzonych in situ (z uwzględnieniem wszelkich zniszczeń) oraz identyfikacji poszczególnych postaci grona apostolskiego, w oparciu o analizę ikonograficzną i ikonologiczną. Następnie zastosowano analizę porównawczą zabytków egipskich i nubijskich.
Historia realizacji
W ramach realizacji projektu zaplanowano miesięczny wyjazd do Egiptu. Jego celem było skontrum zabytków przedstawiających kolegium apostolskie w monumentalnym malarstwie oraz inskrypcjach, jak i badania w bibliotekach kairskich. Wstępne wyniki badań prowadzone w trakcie przygotowań do wyjazdu, zostały przedstawione w Paryżu, podczas 14. Międzynarodowej Konferencji Nubiologicznej w Luwrze.
W ramach wyjazdu do Egiptu we wrześniu i październiku 2018 r., zostało przeprowadzone skontrum w: klasztorach św. Antoniego i Pawła nad Morzem Czerwonym; św. Symeona i DayrQubbat al-Hawa w Assuanie; w świątyni w Wadi es-Sebua nad Jeziorem Nasera (którą chrześcijanie przerobili na kościół), w klasztorach: Białym i Czerwonym w Sauhadż, w katedrze św. Marka w Aleksandrii oraz kościołach klasztornych w oazie Wadi Natroun. Pobyt w Kairze zaowocował pracami w Muzeum Koptyjskim oraz w kościołach El Muallaq i Abu Sayfayn. Przeprowadzono także studia w bibliotekach Francuskiego Instytutu Orientalnego i Niemieckiego Instytutu Archeologicznego
Efekt realizacji
W efekcie działań naukowych kierowniczka projektu ustaliła, iż egipskie przedstawienia były bardziej zróżnicowane niż nubijskie, co wynikało po pierwsze z szerszych kontaktów zewnętrznych Egiptu niż Nubii, po drugie z faktu, iż Egipt został podbity w VII w. przez Arabów, zaś Nubia pozostała chrześcijańskim królestwem. Władcy panujący w Nubii byli mecenasami sztuki i prawdopodobnie dążyli do utrwalenia jednolitego schematu ich wizerunków także w otoczeniu kolegiów apostolskich. Św. Paweł w niektórych przedstawieniach egipskich występuje, zaś w innych nie. Czasami umieszczany jest na trzynastym miejscu spisów apostolskich.
Wyniki działań naukowych zostaną opublikowane w materiałach 14. Konferencji Nubiologicznej w Paryżu. Zostaną także włączone do rozprawy habilitacyjnej pt. „Kolegium apostolskie bez św. Pawła”.
Wpływ rezultatu na: rozwój nauki, gospodarkę, społeczeństwo
Opracowanie i opublikowanie badań przeprowadzonych podczas projektu będzie miało wpływ nie tylko na postrzeganie sztuki w Dolinie Nilu, ale także na świeże spojrzenie na rozwój kultu apostołów na tym obszarze. W szerszym kontekście może też wpłynąć na postrzeganie chrześcijaństwa w ogóle. Wydaje się bowiem, że w Dolinie Nilu rozwinęła się tradycja niezależna od wpływów rzymskich, a równocześnie bliższa temu co zostało napisane w kanonicznych księgach Pisma Świętego.
